De intensieve landbouw heeft zijn tijd gehad en moet geleidelijk veranderen in kringlooplandbouw met meer aandacht voor de bodem en een kleinere veestapel. Minister Carola Schouten weet zich gesteund door steeds meer wetenschappelijk onderzoek en maatschappelijke organisaties, maar heeft te maken met een weerbarstige werkelijkheid. Consumenten kunnen zich ook laten gelden. 

Het wordt steeds duidelijker dat de huidige intensieve manier van ‘boeren’, zo veel mogelijk produceren tegen een laag mogelijke prijs, uiteindelijk een doodlopende weg is. Steeds meer boeren willen ook anders. Maar zij zijn gegijzeld door een decennialang geworteld denken dat er -  na de oorlog - nooit te weinig voedsel meer mocht zijn. 

Hoge grondprijs
Boeren hebben vaak fikse investeringen gedaan om aan te haken bij de intensivering van de landbouw. Omschakelen naar bijvoorbeeld biologische teelt is dan niet altijd meteen haalbaar. In Nederland zijn daarbij de grondprijzen ook tamelijk hoog. En die prijs versterkt de impuls om intensiever te boeren.

Minister Schouten is ervan overtuigd dat het anders moet en probeert de sector te hervormen. Zo wordt onderzocht of regelgeving rond pacht voor bioboeren kan worden versoepeld. Bioboeren gaan tenslotte duurzamer en zorgvuldiger met de bodem om. Maar aan de andere kant laat - al dan niet onder druk van de sterke landbouwlobby - ze biologische melkveehouders gewoon fosfaatrechten betalen. Voor de bioboeren die volgens de biologische regels mest op eigen grond moeten kwijt kunnen – en dus niet bijdragen aan mestoverschot – wil ze geen uitzondering maken.

Vraag naar biologische producten
En dan is er nog de markt én de consumenten, wij dus. Boeren willen zekerheid van afzet, maar overproductie aan de andere kant houdt een groter gevaar in; prijsval. De markt groeit, maar beperkt. "Consumenten kiezen voor het schap toch vaak voor de lage prijs”, zei landbouweconoom Cor Pierik van het CBS onlangs in De Volkskrant. “In Oostenrijk en Duitsland zijn consumenten meer op biologisch gericht.” De overheid had onlangs de kans om de vraag te stuwen. Maar ondanks een campagne van onder meer biologische speciaalzaken ontkwamen ook biologische groenten en fruit niet aan de btw-verhoging van 6 naar 9 procent.

Duurzamer voedselsysteem
Een recente publicatie van het Planbureau voor de Leefomgeving onderstreept het belang van verduurzaming van ons voedselsysteem om de voetafdruk van de Nederlandse consumptie te laten dalen. De huidige voedselproductie in brede zin heeft nadelige gevolgen voor biodiversiteit, lucht, water en bodemkwaliteit, om maar eens wat te noemen.
De publicatie Dagelijks kost pleit voor meer plantaardig eten, minder voedselverspilling, een effciëntere productie (hogere gewasopbrengsten p/ha) en meer aandacht voor bodenbeheer en dierenwelzijn bij de productie. 

Macht van supermarkten en inkooporganisaties
Om zover te komen ziet het PBL een duidelijke regelgevende rol voor de overheid. Maar ook partijen in de voedselketen, zoals supermarkten, horeca en catering, worden nadrukkelijk erop aangesproken consumenten voldoende keuzes te bieden. 
Supermarkten kunnen in de loop van dit jaar een wetsvoorstel tegemoet zien dat hun macht en die van inkooporganisaties aan banden moet leggen. De producenten van voedsel moeten uiteindelijk een eerlijke prijs krijgen, zodat zij aan de hogere duurzaamheidseisen kunnen voldoen maar ook een fatsoenlijke boterham verdienen; beloond worden voor een duurzaam landbouwbedrijf.